در کنار افکتهای تصویری، به گونهای دیگر از افکتها بر میخوریم که افکتهای صوتی نام دارند. افکت صوتی در واقع ماده خام و شکل پذیری است که میتوان آن را به منظور گویا کردن محتوای صوتی و تصویری به کار برد. افکت صوتی، بدون احتساب متن مکالمه زنده و یا از پیش تعیین شده افراد، میتواند تمام محتوای صوتی یک فیلم، سریال، کلیپ، پادکست و هر چیز دیگری که به عنصر صدا نیاز داشته باشد را در بر بگیرد. این افکت صوتی میتواند صدای کنش هر چیزی در محیط اطراف ما باشد. مثل صدای باز کردن یک پنجره، صدای یک خیابان شلوغ، صدای آشپزی در آشپزخانه، صدای دعوا کردن، صدای حیوانات، صدای طبیعت و یا حتی صدای خود اشیاء، برای مثال صدای چرخ گوشت یا شکستن ظروف و هر اتفاق دیگری که صدایی از خود تولید میکند.
در زبان انگلیسی از عبارت Sound Effect به معنای افکت صوتی استفاده میکنند، که به اختصار به آن SFX میگویند. البته که SFX به عنوان مخفف Special Effects، به معنای جلوههای ویژه، نیز استفاده میشود، اما هنگامی که کنار محتوای صوتی از آن نام برده میشود، همان معنی افکت صوتی را میدهد. بازی سازها، انیمیشنسازها، تدوینگران فیلم، پادکسترها و … کسانی هستند که این از این افکتهای صوتی در کارشان استفاده میکنند. مثلا به سادگی میتوانی افکت صدای انواع تفنگ و اسلحه و یا شلیک و رگبار هر کدام را روی صحنههای یک بازی جنگی گذاشت تا مخاطب بتواند با بازی ارتباط بیشتری بگیرد.
ویژگی افکتهای صوتی این است که صداهای از پیش آماده شده و تنظیم شدهای هستند که در کنار دسترسی سریع و شکل استاندارد، این قابلیت را به کاربر میدهند که با دست باز به تنظیم و تدوین اثرش بپردازد. این در صورتی است که در گذشته، برای تولید صداهای جانبی مورد استفاده در فیلمها یا برنامههای رادیویی، از روشهای وقتگیری مانند ضبط همزمان صدای مورد نظر و یا ساخت صدای مورد نظر به صورت مجزا، استفاده میشد. البته هنوز هم در بعضی از مواقع برای رسیدن به جلوه صوتی دلخواه از روش ساخت دستی صدا استفاده میشود، اما در حال حاضر با در دسترس بودن میلیونها افکت صوتی از پیش ساخته شده، صداگذاران و تدوینگران ترجیح میدهند روش سریعتر و آسانتر را انتخاب کنند. البته این سریع و آسان بودن به معنی باکیفیت نبودن نیست. یکی از مهمترین ویژگیهای یک افکت صوتی خوب، کیفیت قابل قبول و استاندارد آن است، به گونهای که صداگذار بدون تغییر خاصی در آن، بتواند از آن استفاده کند.
صحنه فیلمبرداری یک فیلم را تصور کنید. در این صحنه هزاران کنش و صدا شنیده میشود، اما کارگردان فقط تعداد محدودی از آن صداها را برای فیلمش میخواهد، و با این که میکروفونهای صدا برداری بسیار قوی هستند اما تمرکز اصلیشان روی دیالوگهای شخصیتهاست. پس صدابردار باید علاوه بر ضبط مکالمه بازیگران و صدای مختصری از محیط اطراف، صدای تک تک کنشهای صحنه، مثل شکستن یک ظرف، ترمز کردن ماشین، شماره گرفتن با تلفن خانه و… را ضبط کند. خب این پروسهای زمانبر است، و برای پروژهای مثل یک فیلم سینمایی، حکم خرج تراشیدن و وقتکشی را دارد. در این مواقع صدابردار، صداهای مهم و مورد توجه کارگردان را ضبط میکند و بقیه کار را به صداگذار و آرشیو افکتهای صوتیاش واگذار میکند. البته در صحنه فیلمبرداری، تا جایی که میشود صداهای مورد نیاز را ضبط میکنند، اما از ضبط کردن جزییاتی که میشود بعدا جای آن را با افکت صوتی مناسب پر کرد، صرف نظر میشود.
موضوع استفاده از افکتهای صوتی، در برنامههای رادیویی و پادکستها اهمیت دو چندانی پیدا میکند. در یک نمایش رادیویی تنها چیزی که حرفی برای گفتن دارد، صدا هست. نمایش رادیویی دیگر مثل فیلم نیست که ما بدون نیاز به صدا و فقط با نگاه کردن متوجه بشویم که الان مسافر سوار یک تاکسی زرد شد. در رادیو، این صداها هستند که باید تاکسی زرد و مسافر را برای ما تصویر کنند. این جاست که نقش افکتهای صوتی پررنگ میشود، و گوینده رادیویی مسافر میشود و افکت صوتی نقش تاکسی زرد را برای مخاطب بازی میکند. به همین دلیل است که سازندگان برنامههای رادیویی و پادکستها همیشه باید یک آرشیو پر و پیمان از افکتهای صوتی کنار دستشان باشد.
زمینه استفاده افکتهای صوتی فقط به فیلم و رادیو ختم نمیشود. افکتهای صوتی در زمینه ساخت قطعات موسیقی و آهنگ نیز تاثیر بسزایی دارند. حتما موسیقیهایی به گوشتان خورده که در ابتدا یا انتهای آن صدای باران پخش میشود و یا صدای گریه و… . البته افکتهای صوتی در موسیقی به این نوع افکتهای مشهود محدود نمیشود، بلکه آهنگسازان با ترکیب و تلفیق صداهای مختلف هزاران افکت صوتی جدید و مختص به خود آن آهنگ را میسازند.
حالا سوالی که پیش میآید این است که چه طور میشود به این افکتهای صوتی دسترسی پیدا کرد؟
راههای متعددی برای داشتن افکتهای صوتی وجود دارد. مثلا میتوانید یک میکروفون قوی بخرید، خودتان یک دسته از صداهای پرکاربرد را ضبط کنید، صداها را با نرمافزار ویرایش کنید و آرشیو شخصی خودتان را درست کنید. یا میتوانید از دوست صداگذارتان بخواهید آرشیو صوتی خود را با شما به اشتراک بگذارد. اما امروزه با وجود اینترنت و دسترسی آسان به محتواها، روشهای بالا پیشنهاد نمیشود. در حال حاضر سایتهای فراوانی وجود دارند که افکتهای صوتی را به صورت رایگان به کاربران ارائه میکنند.
اما پیدا کردن یک سایت مناسب، با تنوع زیاد و طبقه بندی مشخص، ممکن است سخت و زمانبر باشد. یک صداگذار و یا هر فرد دیگری که نیاز به این گونه از محتوای صوتی دارد، وقت این را ندارد برود دنبال دانلود تک تک افکتهای صوتی موجود در دنیا. پس ترجیح میدهد آرشیوهای صوتی کامل و جامع را با کیفیت استاندارد از یک سایت معتبر دریافت کند.
یکی از سایتهایی که در حال حاضر به عنوان مرجع دانلود افکتهای صوتی ایرانی و خارجی فعالیت میکند، سایت ویکی اس اف ایکس (Wiki sfx) هست. این سایت با جمعآوری افکتهای پیشنیاز و ضروری، به کاربر اجازه میدهد که بدون نیاز به جست و جو، در همان قدم اول صاحب یک آرشیو از افکتهای صوتی لازم بشود.
علاوه بر این که ویکی اس اف ایکس تعدادی افکت صوتی رایگان را در اختیار کاربران خود قرار داده، تعداد زیادی افکت صوتی دسته بندی شده را با کیفیت استاندارد و مورد نیاز، برای ارائه به کاربران جمعآوری کرده.
یکی از مزیتهای ویکی اس اف ایکس، دسته بندی موضوعی افکتهای صوتی است. این سایت با طبقه بندی صداها در دهها دسته موضوعی، امکان دسترسی راحتتر و سریعتر را برای کاربران فراهم کرده. همچنین این موضوع به کاربران کمک میکند که بتوانند آرشیو خود را با دست باز، انتخاب و کامل کنند. برای مثال دستههایی مثل: انواع حیوانات، انواع اسلحهها، انواع ماشینها، صدای محیطهای مختلف، صدای دستگاههای صنعتی، صدای لوازم خانگی و حتی دسته بندیهای جزئیتر، در ویکی اس اف ایکس پیدا میشوند. در کنار این دسته بندی، ویکی اس اف ایکس دارای بسیاری از افکتهای صوتی کمیاب فارسی نیز هست؛ به عنوان مثال: صدای مامور آب و یا صدای شیون اقوام مختلف ایرانی.
مهمترین و جالبترین نکته در مورد ویکی اس اف ایکس این هست که این مرجع دانلود افکتهای صوتی، علاوه بر این که تنوع فراوانی از صداهای مورد نیاز را در بر گرفته است، هر روز نیز تعداد زیادی افکت صوتی جدید به آن اضافه میشود و روز به روز دست کاربران را در انتخاب صدای مورد نظرشان بازتر میکند. در ضمن کاربران میتوانند با در خواست دادن به سایت، صداهایی که نیاز دارند،ولی آنها را پیدا نمیکنند، سریعا روی سایت دریافت و دانلود کنند.
این سایت میتواند برای تمام کسانی که نیاز به دانلود و آرشیو کردن افکتهای صوتی دارند، و یا به هر دلیلی دنبال افکت صوتی خاصی میگردند، مرجع و آرشیو غنیای محسوب شود.